اگر باور به این مهم است که هر چه بیشتر بتوان فرهنگ و عمل به قرآن را در جامعه ترویج داد، به سلامت اجتماعی و کاهش انحرافات کمک بیشتری می شود، بی تردید فعالیتهای قرآنی سریعترین و موثرترین راه برای ایجاد سلامت اجتماعی جامعه است لذا آنچه از پایتخت معنوی ایران اسلامی در برگزاری نمایشگاه قرآن و عترت به عنوان یک رویداد قرآنی موثر انتظار است نمایش شاخصهای قرآنی جامعه، انعکاس فعالیتها قرآنی و عترتی، برگزاری برنامه های متنوع با مفهوم قرآنی، ابتکارات برجسته قرآنی و معرفی چهره های هنری و فرهنگی شاخص و ممتاز خطه خراسان می باشد.

* دیدگاه بازدیدکنندگان
یکی از بازدیدکنندگان این نمایشگاه به خبرنگار ایرنا گفت: برای چند سال متوالی نمایشگاه قرآن در محل دائمی نمایشگاههای بین المللی مشهد برگزار می شد و به دلیل گستردگی فضا نهادهای قرآنی و فعالان این عرصه استقبال بیشتری به عمل می آوردند.
وی که خود را کاظم معرفی کرد افزود: چند سالی است که فضای نمایشگاه کوچک و کوچکتر می شود بطوری که در پارسال نمایشگاه در جوار حرم مطهر امام رضا(ع) برگزار شد و امسال نیز این نمایشگاه را در یک پاساژ برگزار کردند.
وی ادامه داد: سیزدهمین نمایشگاه قرآن و عترت مشهد در یک پاساژ دو طبقه با چند مغازه برگزار شده و این مساله هم تعداد برگزارکنندگان را تقلیل داده و هم به هیچوجه شرایط نمایشگاه را در ذهن متبادر نمی سازد.
یکی دیگر از بازدیدکنندگان گفت: عمده غرفه ها به دستگاههای اجرایی یا نهادهایی که فعالیت قرآنی دارند اختصاص یافته بود و هر نهاد متناسب با فضایی که در اختیار داشت به صورت خیلی محدود در حد مثلا 'تصحیح نماز یا مشاوره فعالیت قرآنی خود را به نمایش گذاشته بود.
وی افزود: به نظر می رسد چون این نمایشگاه همزمان با نمایشگاه قرآن و عترت تهران برگزار شده نهادهایی مانند آستان قدس که قبلا حضور پررنگتری در نمایشگاه قرآن مشهد داشتند ترجیح دادند در نمایشگاه قرآن تهران عمده فعالیتهای خود را به نمایش بگذارند.
یکی دیگر از بازدیدکنندگان نمایشگاه قرآن مشهد به خبرنگار ایرنا گفت: در محل ورودی نمایشگاه برنامه ای شبانه از سوی شهرداری برگزار می شد که بیشتر جنبه سرگرمی داشت و کمتر چهره قرآنی یا حدیثی به خود گرفته بود در حالی که این برنامه باید متناسب با فعالیتهای قرآنی تدوین می شد و از چهره های برجسته قرآنی استفاده و برنامه هایی کاربردی و متناسب با دغدغه های جامعه برگزار می کردند.
وی افزود: در ورودی نمایشگاه هر شب نماز جماعت مغرب در اوج غربت اقامه می شد بطوری که هیچ سامانه صوتی و محل مناسبی تعبیه نشده بود و نمازگزاران به صورت نامنظم و بر روی موکت نماز را اقامه می کردند. نمایشگاه قرآن امسال در بخش بندی نیز دچار مشکل بود، نقشه مشخصی برای چیدمان غرفه ها در آن دیده نمی شد و این موضوع باعث سردرگمی بازدیدکننده می شد.
این شهروند مشهدی به ضعف بخش فعالیتهای عترت در نمایشگاه قرآن نیز اشاره و بیان کرد: نمایشگاه قرآن فروشگاه اقلام حجاب یا مانتو نیست. اینها مفهوم عترت را به ذهن بیننده متبادر نمی سازد. در حوزه عترت فعالیتهای آموزشی، اربعین، اعتکاف رمضانیه، امام رضا شناسی و اردوها تعریف شده که جای آنها در نمایشگاه خالی بود.

* دیدگاه دست اندرکاران
معاون فرهنگی و اجتماعی حوزه علمیه خراسان در خصوص نمایشگاه قرآن مشهد به ایرنا گفت: زحمات مسئولان اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و شهرداری مشهد برای برگزاری این نمایشگاه قابل قدردانی است اما نمایشگاه امسال با جایگاه قرآن، قطب قرآنی مشهد و اصول نمایشگاهی فاصله داشت.
حجت الاسلام مهدی مقامی افزود: دچار کارهای کلیشه ای و روزمرگی فرهنگی شده ایم لذا فضای موجود نمایشگاه قرآن امسال در مشهد نیز ظلم و اجحاف در حق قرآن بود. اینکه نمایشگاه قرآن در قطب قرآنی کشور در حد چند مغازه و پاساژ خلاصه شود درست نیست. نباید اموری را که با دین، تدین و فرهنگ مردم ارتباط دارد با عنوان نمایشگاه به چند مغازه محدود کرد.
وی ادامه داد: برای برپایی نمایشگاه مبلمان و خواروبار محل نمایشگاه بین المللی را اختصاص می دهند اما برای نمایشگاه قرآن یک پاساژ و چند مغازه را در نظر می گیرند که کار پسندیده ای نیست.
معاون حوزه علمیه خراسان گفت: اگر کل عرصه میدان شهدا به برپایی نمایشگاه قرآن و عترت مشهد اختصاص می دادند تا همه نهادها و دست اندرکاران قرآنی در آن شرکت می کردند و همچنین اگر این نمایشگاه در آستانه ماه رمضان برگزار می شد، بهتر بود. نمایشگاه قرآن باید در ماههای رجب و شعبان برگزار شود تا مردم با آمادگی بیشتر و بهتر با هدف بهره مندی از این نمایشگاه، آمادگی برای ورود به ماه رمضان را پیدا کنند.
وی افزود: روحیه مردم بگونه ای است که در ماه رمضان خود به خود فعالیتهای قرآنی را افزایش می دهند لذا وقتی نمایشگاه قرآن در ماه مبارک رمضان برگزار شود، تا نمایشگاه در بین مردم جا باز کند و مردم با آن آشنا شوند ماه رمضان تمام شده است. مردم بخاطر علاقه مندی به قرآن و عترت در هر جا که نمایشگاه باشد حضور پیدا می کنند اما مهم این است که ما به عنوان متولیان بخش قرآنی چه بستری برای آنان فراهم کنیم.
معاون حوزه علمیه خراسان ادامه داد: در نمایشگاه قرآن امسال دو غرفه در فضای محدودی به حوزه علمیه اختصاص یافت و در این فضای محدود نمی توان فعالیتهای گسترده حوزه در قرآن و عترت را به نمایش گذاشت. حوزه علمیه ظرفیتهای بسیاری در زمینه هایی مانند کارهای تجسمی و پژوهشهای قرآنی دارد که همه آنها از این نمایشگاه جا ماند.
وی گفت: نابسامانی فرهنگی ناشی از نابسامانی نهادهای تصمیم گیر و تصمیم ساز در جامعه است. در یک فضای روشن و پویا و دلسوزانه کار نمی کنیم. برخی اوقات نیز در مصداق شناسی کار فرهنگی دچار تعارض هستیم و نتیجه همه این تعارضات برپایی چنین نمایشگاهی می شود.
او افزود: امسال در نمایشگاه قرآن ظرفیتهای مردمی خیلی کمرنگ و بسترسازی کار به خوبی انجام نشد زیرا تشکلهای مردمی به لحاظ بودجه و برنامه پشتیباتی نمی شوند در حالی که بخش زیادی از مشکلات را می توان با کمک نهادهای مردمی به شرط حمایت دستگاهها و سازمانهای دولتی حل کرد.

* رویداد فرهنگی امر اداری نیست
رئیس اداره امور قرآنی اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی نیز در این باره به خبرنگار گفت: متاسفانه با رویداد فرهنگی نظیر نمایشگاه قرآن به صورت ادارای برخورد و به نمایشگاه قرآن مانند سایر فعالیتهای روزمره نگریسته می شود.
مهدی رمضانی افزود: برای برگزاری نمایشگاه قرآن نیازسنجی انجام نمی گیرد، از خود نمی پرسیم که این نمایشگاه قرار است به کدام نیاز قرآنی پاسخ دهد یا آیا هزینه های میلیونی و گاه میلیاردی که انجام می شود چه خروجی و فایده ای دارد.
وی ادامه داد: نمایشگاه قرآن امسال در ابتدا قرار بود در محل نمایشگاه بین المللی برگزار شود اما در جلسات بعدی مسئولان مکان و ساعت نمایشگاه تغییر کرد لذا در نهایت این نمایشگاه در مجتمع تجاری در سه طبقه با مغازه هایی که چیدمان خاصی نداشت برگزار شد. برگزاری آواز و نی نیز به نام مناجات خوانی همزمان با برپایی نمایشگاه قرآن با هدف سرگرم کردن مردم، کار درستی نبود زیرا باعث می شد عملا کسی از نمایشگاه بازدید نکند و یا بازدید ضعیف باشد.
رئیس اداره امور قرآنی اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی گفت: نمایشگاه قرآن باید به صورت 100 درصد به تشکلهای مردمی واگذار شود یا برگزاری نمایشگاهها را به عهده تشکلهای مردمی بگذراند و یا نمایشگاه را برگزار نکنند.

* نباید نیمه خالی لیوان را دید
معاون فرهنگی و اجتماعی اداره کل اوقاف و امور خیریه خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: در خصوص نمایشگاه قرآن و عترت مشهد نباید فقط نیمه خالی لیوان و اشکالات را ببینیم.
حجت الاسلام جمال ایزدی افزود: هر چند که نمایشگاه امسال خالی از اشکال نبود اما به نظرم مسئولان اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی تمام تلاش و پیگیری خود را انجام دادند تا نمایشگاه قرآن و عترت مشهد به بهترین شکل برگزار شود ولی در مسیر کار ناخواسته با مشکلاتی مواجه شدند.
وی ادامه داد: مشکلات نمایشگاه قرآن و عترت امسال را باید ارزیابی و آسیب شناسی کرد تا این اشکالات در نمایشگاه سال آینده تکرار نشوند. عرصه نمایشگاه باید بگونه ای باشد که همه غرفه ها در دید بازدیدکنندگان قرار گیرد لذا برپایی نمایشگاه در سه طبقه کوچک باعث سردرگمی بازدیدکننده می شود. اگر قرار بر محدود بودن فضای نمایشگاه امسال بود همان یک طبقه برای برپایی نمایشگاه کفایت می کرد.
معاون اداره کل اوقاف و امور خیریه خراسان رضوی گفت: اگر امکانات و شرایط مهیا باشد برگزاری چندین نمایشگاه در طول یک سال مناسب است اما اگر امکانات نباشد یک نمایشگاه با کیفیت و پررنگ بطور قطع اثرگذاری خود را خواهد داشت. برپایی نمایشگاه قرآن و عترت مشهد و هر فعالیت قرآنی در قالب مسابقات و نشستها ارزشمند است اما باید به آسیب شناسی برنامه ها و نمایشگاهها توجه شود که چه نمایشگاهی با چه محتوا و کدام مکان تاثیرگذاری بیشتری دارد.

* بازدید 130 هزار نفر
معاون قرآن و عترت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: میدان شهدا بخاطر موقعیت مرکزی که دارد و همچنین نزدیکی به حرم امام رضا(ع) مسیر رفت و آمد بسیاری از مردم است. همین امر باعث شد استقبال از این نمایشگاه بیش از پارسال باشد.
حجت الاسلام محمدتقی کاظمی نسب افزود: نمایشگاههای قرآن و عترت پیشین در شبهای نخست و دوم برپایی خلوت بود اما نمایشگاه امسال بخاطر موقعیت میدان شهدا در این شبها با استقبال خوبی مواجه شد. امسال در طول 10 روز برگزاری نمایشگاه قرآن و عترت مشهد افزون بر 130 هزار نفر از آن بازدید کردند.
وی شمار بازدیدکنندگان را در شبهای پایانی نمایشگاه 15 هزار نفر در هر شب اعلام بیان کرد: از روز هفتم نمایشگاه نیز مقداری بن کتاب در اختیار مراجعان قرار گرفت.
معاون اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی ادامه داد: در مجموع 500 رخداد و فعالیت فرهنگی و هنری در این نمایشگاه انجام شد که کتابت قرآن کریم توسط 20 نفر از خوشنویسان استان از جمله آنها بود.
وی به مشارکت 17 سازمان و نهاد در برگزاری نمایشگاه قرآن و عترت مشهد اشاره و بیان کرد: در مدت برگزاری سیزدهمین نمایشگاه قرآن و عترت مشهد 24 بخش نمایشگاهی و 80 ویژه برنامه در تالار شهر و محل نمایشگاه اجرا شد. در این نمایشگاه 400 غرفه به وسعت چهار هزار و 500 متر مربع به فعالان عرصه های قرآنی اختصاص یافت.
او همچنین 'فروش' را بخش جدایی ناپذیر نمایشگاهها توصیف و بیان کرد: در نمایشگاه قرآن و عترت امسال 30 درصد غرفه ها به فروش محصولات قرآنی و عترتی و 70 درصد به محتوای فعالیتهای قرآنی و عترتی اختصاص داشت.
وی همچنین کمبود اعتبار را از جمله مشکلات مهم در برپایی نمایشگاه قرآن ذکر و بیان کرد: شهر مشهد به عنوان قطب قرآن و جایی که قرآن و عترت در آن در کنار هم هستند نیاز به اعتبارات ملی و ردیف اعتباری مخصوص به خود دارد. دست اندرکاران برپایی نمایشگاه قرآن و عترت باید بدانند که اعتبارات چقدر است تا بتوانند برنامه ریزی مناسبی در این خصوص انجام دهند.
معاون اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی افزود: بودجه قرآنی این استان که از محل اعتبارات سالانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی کشور تامین می شود پارسال یک میلیارد و 750 میلیون ریال بود. با توجه به اینکه اعتبارات این شورا از دو هزار میلیارد ریال در سال گذشته به هزار میلیارد ریال در سال جاری کاهش یافت، سهم خراسان رضوی نیز از اعتبارات 50 درصد کمتر از سال گذشته خواهد بود.
وی گفت: بر اساس تفاهمنامه با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز برای برگزاری نمایشگاه قرآن و عترت و جشنواره فرهنگی و هنری آیات که هر سال در مشهد برگزار می شود دو میلیارد ریال در سال جاری اختصاص یافته که نسبت به سال گذشته کاهش نداشته است.
حجت الاسلام کاظمی نسب افزود: اعتباراتی که سالانه به بخش قرآنی در مشهد به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام و پایتخت معنوی ایران اختصاص می یابد در شان قرآن کریم، فعالان قرآنی و جوابگوی فعالیتها، طرحها و موسسات فعال در این بخش نیست و دست کم باید به دو برابر افزایش یابد.
وی ادامه داد: ظرفیتهای قرآنی شهر مشهد در زمینه های مختلف بسیار است اما فضایی برای ارائه ندارد. نمایشگاه قرآن امسال در میدان شهدا نیز از نظر فضا ایده آل نبود بلکه فضای ایده آل، نمایشگاه بین المللی مشهد است. تهرانیها به دلیل اینکه در مکان اصلی تامین اعتبارات دولت قرار دارند به راحتی آنچه را لازم است تامین می کنند اما شهرستانها و استانها در تامین اعتبارات دچار مشکل هستند لذا در برگزاری رویدادهای فرهنگی ضعیفتر از پایتخت عمل می کنند.
معاون قرآن و عترت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: برای ایجاد ردیف ملی اعتباری و ویژه برپایی نمایشگاه قرآن مشهد نیازمند همدلی همه مسئولان ادارات و سازمانهای دست اندر کار هستیم تا بتوان به درستی سیاستگذاری و هدفگذاری کرد.
سیزدهمین نمایشگاه قرآن و عترت مشهد از اول تا دهم خرداد جاری در عرصه میدان شهدای این شهر برپا بود.